نحوه ایجاد پوکی استخوان

استخوان، یک ساختمان زنده است که از پروتئین و مواد معدنی تشکیل شده است و به طور مداوم تخریب شده و دوباره ساخته میشود. پوکی استخوان معمولاً یک فرآیند طبیعی افزایش سن و پیری است به طوری که میزان تخریب استخوان افزایش یافته و سرعت دوباره سازی و جایگزین کردن استخوان جدید به جای استخوان تخریب شده کاهش می‌یابد. این حالت باعث میشود که استخوان نازک و شکننده شود.
حدود ۲۰۶ استخوان در اسکلت انسان وجود دارد که توسط مفاصل با یکدیگر متصل شده‌اند.
ساختمان طبیعی استخوان:
استخوانهای طبیعی از یک پوسته متراکم و محکم استخوان تشکیل شده‌اند که در اطراف صفحات و میله‌های استخوانی (استخوان اسفنجی) قرار گرفته‌اند که در داخل آن هم مغز استخوان قرار دارد. ضخامت این پوسته متراکم در قسمتهای مختلف اسکلت بدن فرق می‌کند. برای مثال در استخوانهای جمجمه و استخوانهای دستها و پاها، ضخامت آن از استخوانهای ستون فقرات بیشتر است. بیشتر قدرت و استحکام اسکلت بدن به علت این قسمت متراکم استخوان است اما استخوان اسفنجی هم نقش مهمی را بازی می‌کند. در واقع استخوانها عمدتاً از یک پروتئین ویژه به نام کلاژن و ماده معدنی استخوان که حاوی کلسیم میباشد تشکیل میشوند.
استخوان، یک بافت زنده است که برای حفظ قدرت خود، نیاز دارد که بطور مداوم خود را بازسازی کند. همیشه استخوانهای کهنه و قدیمی از بین رفته و استخوانهای جدید و محکم جایگزین آن میشوند. اگر این فرآیند که در سطح استخوانها رخ می‌دهد وجود نداشت، اسکلت ما از هنگام جوانی دچار خستگی میشد!
انواع سلول در استخوانها:
۱- استئوکلاستها که استخوان را از بین می‌برند و ۲- استئوبلاستها که استخوانهای جدید می‌سازند. هر دوی این سلولها در مغز استخوان ساخته میشوند.
وقتی سن ما افزایش می‌یابد و پیرتر میشویم، استئوکلاستها فعال‌تر میشوند و از فعالیت استئوبلاستها کاسته میشود. بنابراین استخوانهای بیشتری از بین می‌روند اما به همان اندازه استخوانهای جدید ساخته نمی‌گردند و در نتیجه توده استخوانی کاهش می‌یابد.
تغییر استخوانها:
در پوکی استخوان، هم مقدار استخوانهای متراکم و هم مقدار استخوانهای اسفنجی کاهش می‌یابد. نازک شدن لایه خارجی استخوان متراکم از قدرت استخوان کاسته و احتمال بروز شکستگی را افزایش می‌دهد. هنگامی که در استخوانهای اسفنجی از میزان استخوان کاسته میشود صفحات و میله‌های ضخیم بتدریج خیلی نازک میشوند واز قدرت ساختمانی آن می‌کاهند. این تغییرات باعث میشوند که استخوانها ضعیف شده و به راحتی در معرض شکستگی قرار بگیرند.
تغییر در توده استخوانی:
در طی کودکی و نوجوانی، استخوانها نه تنها رشد می‌کنند بلکه به قدرت آنها هم افزوده میشوند. تا حدود سن ۲۵ سالگی، مقدار استخوان در اسکلت به حداکثر مقدار خود میرسد. این حداکثر مقدار استخوان در افراد
مختلف، متفاوت است و معمولاً در مردها بیشتر از خانمها است. همانطورکه می‌توان
انتظار داشت، توده استخوانی در افرادی که دارای اسکلت بندی بزرگتری هستند، نسبت به افرادی که کوچکتر هستند بیشتر است.
چگونه پوکی استخوان باعث تغییر در شکل ساختمان استخوان میشود:
استخوانها از یک لایه خارجی بنام پریوست و یک لایه متراکم استخوان و یک لایه استخوان اسفنجی تشکیل شده‌اند. در پوکی استخوان، دو لایه داخلی بسیار نازک و ضعیف میشوند و احتمال بروز شکستگی را افزایش می‌دهند.
اثر پوکی استخوان بر روی مهره‌های ستون فقرات:
نازک شدن لایه خارجی استخوان متراکم و لایه داخلی اسفنجی مهره‌ها باعث ضعیف شدن و شکنندگی بیشتر آنها شده و آنها را مستعد شکستگی می‌کند. در نتیجه ضعیف شدن این مهره‌ها، ممکن است آنها فشرده شده و باعث درد و نیز کوتاه شدن قد شوند.
این حداکثر مقدار توده استخوانی در تعیین این که فرد در آینده در معرض ابتلاء به پوکی استخوان قرار می‌گیرد بسیار مهم میباشد. اگر مقدار آن کم باشد، از بین رفتن حتی مقادیر کم استخوان هم می‌تواند باعث بروز شکستگی شود، در حالیکه اگر حداکثر مقدار توده استخوانی زیاد باشد، شخص را در مقابل ابتلا به پوکی استخوان محافظت می‌کند.
عواملی که حداکثر مقدار توده استخوانی را در افراد تعیین می‌کنند به طور کامل مشخص نشده‌اند اما اعتقاد بر این است که عامل ژنتیک و وراثت ونیز مصرف کلسیم و انجام تمرینات ورزشی نقش بسیار مهمی دارند. بعلاوه، هورمونهای جنسی می‌توانند در این حداکثر مقدار توده استخوانی موثر باشند. برای مثال آمنوره (فقدان خونریزی ماهانه در خانمها) که به علت بی‌اشتهایی عصبی یا سایر بیماریها ایجاد میشود باعث کاهش حداکثر توده استخوانی میشود، در حالیکه شواهدی وجود دارد که مصرف قرصهای ضدبارداری می‌تواند باعث افزایش حداکثر توده استخوانی گردد.
هم در مردان و هم در زنان، کاهش توده استخوانی از حدود ۴۰ سالگی شروع میشود و تا آخر عمر ادامه می‌یابد. در خانمها حدود ۳۵ درصد از استخوان متراکم و ۵۰ درصد از استخوان اسفنجی کل اسکلت آنها را در طی عمرشان از بین می‌رود، در حالیکه در مردان فقط حدود دو سوم این مقدار از بین میرود. دلیلی که خانمها بیشتر از آقایان استخوان از دست می‌دهند این است که در طی یائسگی، سرعت از دست دادن استخوان به مدت چندین سال افزایش می‌یابد. از آنجائیکه خانمها نسبت به آقایان از توده استخوانی کمتری برخوردار هستند و سرعت از دست دادن استخوان آنها هم بیشتر از آقایان است، در معرض خطر بیشتری برای ابتلاء به پوکی استخوان هستند. در واقع تا سن ۸۰ سالگی تقریباً تمام خانمها دارای چنان سطح پائینی از توده استخوانی هستند که در صورت زمین خوردن احتمال زیادی دارد که دچار شکستگی شوند.علت کاهش توده استخوانی با بالارفتن سن هنوز به درستی مشخص نشده است اما کمبود هورمون استروژن به عنوان یک عامل اصلی در خانمها در هنگام یائسگی مطرح میباشد. در بسیاری از افراد کاهش توده استخوانی که در اثر افزایش سن ایجاد میشود برای بروز پوکی استخوان کافی میباشد. با این حال در بعضی موارد، سایر عوامل نیز در پوکی استخوان بغیر از افزایش سن مطرح هستند. این عوامل را در فصل بعد توضیح خواهیم داد.